Concertagenda

Adventsconcert

zondag 8 december 2024 | 14.30 – 16.30 uur | Sint Martinuskerk – Hoogland

Toelichting concertrepertoire Anthony

Op eerste kerstdag 1723 beleefde Bach zijn eerste kerst in Leipzig. In mei van datzelfde jaar werd hij aangesteld als de nieuwe cantor van de twee hoofdkerken in de stad, de Thomaskirche en de Nicolaikirche, waarbij hij zijn voorganger Johann Kuhnau opvolgde. Hij was niet de eerste, maar de derde keuze, nadat de preferiti Georg Telemann en Christoph Graupner hadden bedankt. De Leipzigers moesten het dus met Bach doen, en dat werd een spektakel. Zoiets hadden ze nog nooit gehoord…

Op die eerste kerstdag waren er maar liefst drie diensten. Om 7.00 uur opende de dag in de Thomaskirche met een oudere cantate die hij voor Weimar had geschreven, gevolgd door een nieuw Sanctus die hij naast oude gecomponeerde misdelen uitvoerde. Om 9.00 uur verhuisde Bach met zijn studenten naar de Paulinerkirche om daar in de volgende mis opnieuw deze cantate ten gehore te brengen. Na de lunch volgden de vespers, ditmaal in de Nicolaikirche, om 13.30 uur. Opnieuw klonk de cantate, gevolgd door het nieuwe Magnificat dat Bach speciaal voor deze gelegenheid had geschreven.

De cantate die hij uitvoerde was ‘Christen, ätzet diesen Tag’ BWV 63, die voor mij persoonlijk tot de top 10 van Bachcantates behoort. Het is een uitbundig stuk met een symmetrische architectuur. Het begint en eindigt met een groot openingskoor die twee accompagnati, twee contrasterende duetten en een recitatief omarmen. De cantate omvat eigenlijk alle vormen van het idioom en dus alles wat je als musicus of toehoorder kunt wensen. In essentie; een echt mini-oratorium. Wilde Bach hier alvast iets uitproberen?

Naast de cantate werd het Magnificat uitgevoerd, een vast onderdeel van de vespers in Leipzig. Onze moderne oren zouden het misschien merkwaardig vinden dat Bach niet met een Duitstalige lofzang van Maria (ofwel ‘Meine Seel erhebt den Herren’) kwam maar met een concertante en Latijnse toonzetting. Historisch gezien was dit geen vreemde keuze. In de Lutherse missen van Bachs tijd werd veelvuldig in het Latijn gezongen en gebeden. Alleen de hymnes, de preek en dus de cantate die

reflecteerde op de preek, waren in de Duitse volkstaal. Maar Bach zou Bach niet zijn als hij hier toch unieke kansen zag. Ik noem er een paar om op te letten bij het luisteren:

In zijn Magnificat voegde hij vier einlagen toe, een additie die zijn voorganger Johann Kuhnau introduceerde om het Magnificat een extra kersttintje te geven. De complexiteit van het openingsdeel spreekt tot de verbeelding. Er zijn twee muzikale hoofdthema’s die in dialoog afwisselen, met daarbij een discant die erboven zweeft. Mijn voorganger Thijs Kramer, gespecialiseerd in symboliek in het getal in de muziek van Bach, zou het vierde deel opgevallen zijn: het koor zingt welgeteld 41 keer ‘Omnes Generationes (alle generaties zullen mij zalig prijzen) Er zijn 41 generaties tussen Abraham en Jezus! Ook het wonderschone “Suscepit Israel” verdient een symbolische opmerking. Boven het contemplatieve klinkt de negende psalmtoon van het eerdergenoemde Duitstalige Magnificat. Ook in zijn Magnificat illustreert Bach dus zijn veelzijdigheid; hij verbindt de tekst met de muziek door archaïsch contrapunt bij het ‘Sicut Locutus’, geeft ons een dramatische opera-aria in het ‘Deposuit’, een pastoraal duet in het ‘Et Misericordia’, en vertaalt de Drievuldigheid in de doxologie…

Concertkoor Baarn laat deze eerste kerstvesper in Leipzig horen op 8 december 2024. Naast het Magnificat en de Cantate brengen we ook een werk van Bach’s voorganger Johann Kuhnau. De uitdaging ligt in de virtuositeit van de muziek van Bach. Zijn uitbundigheid, contrasten en symboliek zijn alom vertegenwoordigd in deze muziek; hij wilde groots uitpakken en zijn publiek onder de indruk brengen. Dat is ook onze missie bij de instudering van dit concert.

Programma